Bài 5
CÁC DỊCH VỤ PHỤC HỒI
CHỨC NĂNG
CHO NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY
Nghiện ma túy là một
bệnh năo măn tính,
khó chữa
có đặc tính là dễ
tái nghiện. Việc điều trị phục hồi
cho người nghiện ma túy đ̣i hỏi ngoài t́nh thương
và thấu cảm
đối với người cai nghiện c̣n phải kiên nhẫn và phải
có kiến
thức về cai
nghiện ma túy.
Việc t́m kiếm mô h́nh
điều trị
cho người nghiện ma túy rất khó khăn v́ không có mô h́nh cai nghiện
chung nào thích hợp với mọi loại người
nghiện. Mô h́nh điều
trị tốt cho
người này chưa hẳn đă phù hợp với
người khác. Một
phương pháp điều trị hiệu quả
phải dựa vào
nguyên tắc cơ bản là làm thế nào phương
pháp cai nghiện đó đáp ứng được tính chất
và yêu cầu đa dạng của người
nghiện chứ không
chỉ đơn thuần nhằm vào việc sử dụng
ma túy của họ.
Quá tŕnh điều trị
phải được
đánh giá thường xuyên bởi một nhóm điều trị
gồm các bác sĩ nội khoa có hiểu biết về chuyên ngành ma túy,
bác sĩ tâm thần,
bác sĩ điều
dưỡng – phục hồi, các nhà giáo dục - hướng nghiệp,
các nhà tư vấn
- tâm lư học – xă
hội học, các cán
bộ quản lư…Quá tŕnh điều trị này phải được chuyển
đổi kịp thời theo những rối loạn tâm sinh lư
của người nghiện ma túy mà chuyên môn ngành nào, ngành ấy
phải giải quyết – nhưng bắt buộc
các thành viên của nhóm
điều trị phải phối hợp tác nghiệp ở
một thể thống nhất khi đánh giá và lập kế hoạch điều
trị cho đối tượng, nhằm kết hợp lĩnh vực ḿnh
và lĩnh vực
chuyên môn của người
khác.
Khi người nghiện sử
dụng ma túy càng
lâu, liều lượng càng tăng th́ hậu quả tác hại càng
nhiều và càng
nặng nề bấy nhiêu. Những tác động
của ma túy trên
năo bộ gây ra những tổn thương tạm thời
hoặc vĩnh viễn
trên người nghiện, làm người nghiện ma túy suy giảm khả năng
phán đoán, phân tích, tổng hợp, xử lư thông tin, khả
năng tự chủ: người nghiện rất khó
khăn khi đưa ra một quyết định đúng
đắn. Thêm vào đó, họ lại thiếu nghị lực,
thiếu sáng suốt, thiếu ư chí để thực hiện quyết
định của ḿnh. Do kư ức hồi tưởng, người
nghiện rất dễbị
gợi nhớ đến ma túy khi gặp lại
những h́nh ảnh,
vụ việc liên quan đến việc sử ma túy
trước đây: gặp ống chích, kim
chích, bạn bè cũ, quán café cũ, nghe nhạc cũ, gặp
hoàn cảnh cũ, hay khi nghĩ
đến những khoái cảm ngây ngất do sử
dụng ma túy: họ bị kích
động mạnh mẽ khiến đối
tượng rất
dễ tái nghiện.
V́ lệ thuộc vào ma túy, cuộc
sống người nghiện suốt
ngày loanh quanh trong việc t́m kiếm, sử dụng ma túy.
Đó là phương
thức tồn tại của người nghiện.
Về mặt hành vi, người
nghiện phát triển
những cách ứng xử không thích nghi và nhiều
thói quen xấu
– những hành vi đó đă ngăn
cách người nghiện với cộng đồng,
người nghiện mất
đi ḷng tự trọng, tinh thần trách nhiệm.
Hầu hết người nghiện không cần hoặc
không c̣n
khả năng hiểu
biết những hậu
quả do hành vi ḿnh gây nên.
Người nghiện ma túy không đủ nghị lực
cũng như không
đủ nhận thức để sống một
cách trong sạch,
lành mạnh,
có kỹ năng làm
việc. Về mặt tinh
thần, sức
khỏe, nghề nghiệp, trách nhiệm với gia đ́nh,
xă hội …có thể suy sụp đến một mức
làm sự điều trị - phục hồi cho đối
tượng trở thành hết
sức khó khăn.
Cai nghiện
được gọi là thành công không chỉnhằm
vào mục tiêu người
nghiện không tái sử dụng ma túy mà c̣n
đ̣i hỏi đối tượng phải có một lối sống
điều độ, tự quản lư bản thân
một cách tốt
đẹp và thực
hiện thành công sự thay đổi về nhận thức.
Tóm lại có 4 vấn đề chính
cần phải giải
quyết trên đối tượng nghiện
ma túy đó là:
1. Tổn thương hệ thống
năo bộ và các vấn
đề tâm thần của người nghiện
ma túy.
2. Rối loạnvà
xuống cấp nhận
thức – hành
vi – nhân
cách.
3. Chấn thương tâm lư:
đây không phải là một hành động nhất thời
mà là một quá
tŕnh diễn
biến đầy phức tạp của nội tâm
cũng như bối
cảnh đa phương diện đối với
bản thân,
gia đ́nh
và xă hội của
người nghiện ma túy.
4.
Người nghiện ma túy hầu hết đều ở
trong t́nh trạng
đói ma túy trường diễn, kể cả
sau khi cai nghiện. Hội
chứng hồi tưởng, chấn thương tâm lư, tổn
thương năo bộ, rối loạn hành vi nhân cách rất
dễ dẫn người đă cai nghiện đến tái
sử dụng ma túy.
Bốn vấn đề
chính tác động qua lại lẫn nhau -
chúng vừa là
nguyên nhân cũng vừa là hậu quả của
việc sử dụng
ma túy. Nếu chúng ta giải quyết không toàn diện và triệt
để sẽ dễ dẫn người đă cai nghiện
đến tái nghiện.
B. NHỮNG NGUYÊN TẮC CƠ BẢN
TRONG CAI NGHIỆN PHỤC HỒI
Qua bảng phân tích trên, chúng ta
đă thấy cai
nghiện ma túy rất khó khăn và phức tạp. Y VĂN
đă rút ra một số kết luận sau:
1.
NGUYÊN
TẮC ĐIỀU TRỊ:
“Không
có một loại thuốc, một biện pháp đơn
thuần nào (châm cứu, bấm huyệt, phẫu
thuật ….) có thể
chữa được bệnh nghiện ma túy mà
phải đ̣i hỏi
một liệu
pháp tổng hợp, đồng bộ, xuyên suốt, khép
kín, linh hoạt, kịp thời”.
2. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN:
Trong điều trị bệnh
nghiện ma túy những biện
pháp đơn thuần như sử dụng thuốc, châm cứu, bấm
huyệt chỉ là biện
pháp hỗ trợ cho cắt cơn, giải
độc cũng như chống tái nghiện. Biện pháp chủ yếu
để cai nghiện thành công là người nghiện phải
được điều trị toàn diện: ngoài việc
sử dụng thuốc người cai nghiện c̣n phải
được gọt dũa, điều chỉnh, phục
hồi nhận thức, hành vi, nhân cách, giải quyết những
chấn thương tâm lư, mâu thuẫn nội tâm
thông qua các biện
pháp điều trị không dùng thuốc bao gồm:
+ Tư vấn
+ Liệu pháp Tâm lư
+ Quản lư ca
+ Liệu pháp Học tập Xă
hội – Tự giúp đỡ (SSTLM)
Một người nghiện nếu không được
giải quyết các vấn đề nêu trên th́
sau khi cai nghiện
về, hầu hết sẽ tái nghiện.
Điều này lư
giải tại sao các chương tŕnh cai nghiện thường
thất bại và đạt kết quả thấp.
Để hiểu rơ
các phương pháp điều trị nêu trên, đề nghị
các bạn tham khảo tại mục Nghiên cứu Khoa học
- Bài 4: “Vai tṛ Tư vấn – Tâm lư trị
liệu – Quản lư ca
trong cai nghiện – phục hồi” và tại mục: “Các phương pháp
điều trị nghiện ma túy” Phần 2 Bài 3: “Giai
đoạn điều trị nội trú tập trung” tại
trang web này của Trung tâm.
3. YẾU TỐ QUYẾT TÂM CAI NGHIỆN
CỦA ĐỐI TƯỢNG:
Là yếu tố tiên quyết
nhưng không phải
làyếu
tố quyết định trong việc cai nghiện
ma túy.
Khi đối tượng
không chịu cai nghiện th́ khó có thể chữa được
bệnh. Tuy nhiên, biện pháp cai nghiện bắt buộc
không phải là không có kết quả. Tại các
trung tâm cai nghiện
cưỡng bức, đối tượng có thời gian cách
ly với môi trường ma túy, sẽ có thời gian suy
nghĩ lại ḿnh. Nếu tại các trung tâm cai nghiện tốt,
đối tượng sẽ được
giúp đỡ, quan tâm, giáo dục đúng đắn;
do đó nhận thức,
tư tưởng đối tượng sẽ chuyển
đổi dần thành cai nghiện tự nguyện.
Trái lại, tại
các trung tâm cai nghiện không tốt dù tự nguyện
hay không tự nguyện
cũng sẽ dẫn đối tượng tới những
đối kháng với
trung tâm, dẫn tới đối kháng thêm với gia đ́nh,
dễ có những hành
vi hung hăng, bạo
loạn bộc phát. Tại các trung tâm không tốt trên,
một số đối tượng khác không thể phản kháng
được, âm
thầm chấp nhận cai nghiện nhưng rất
dễ dẫn đến trầm
cảm phản
ứng, phải chấp nhận thời gian cai nghiện
nhưng sau khi rời
trung tâm trở về dễ bùng phát dẫn đến tái nghiện
nhanh.
4. ĐIỀU
TRỊ CÓ KẾT QUẢ PHẢI DUY TR̀ THỜI GIAN ĐIỀU
TRỊ ĐỦ DÀI:
Để phục hồi hệ thống
năo bộ, gọt dũa, điều chỉnh lại nhận
thức, hành vi, nhân cách, giải quyết các chấn
thương tâm lư, mâu thuẫn nội tâm, trang bị bản lĩnh, và
kỹ năng sống,
phát hiện các yếu
tố nguy cơ và các yếu tố bảo vệ để biết
cách vươn lên, xa
lánh môi trường xấu, phát huy lợi thế hoàn cảnh
bản thân.
Thời gian cai nghiện
lư tưởng từ 6 tháng đến 2 năm. Trong thời
gian cai nghiện, một số trường hợp không nhất thiết phải
cách ly hoàn toàn với xă hội mà nên dùng những
biện pháp cai nghiện ngoại
trú hoặc kết
hợp giữa nội
trú và ngoại
trú, đồng thời áp dụng những
phương cách để
người nghiện không sử dụng ma túy
(Ví dụ: giúp
đỡ, hỗ trợ nhưng kèm theo những
biện pháp quản
lư chặt chẽ tại cộng đồng, điều trị
kết hợp nội
trú và ngoại
trú bằng thuốc Naltrexone trong cai nghiện Heroine
…) – tuy nhiên, dù biện pháp ǵ chăng nữa th́ công tác giáo dục, gọt dũa, phục
hồi nhận thức, hành vi, nhân cách và giải
quyết các chấn
thương tâm lư là không thể thiếu được.
Một quan điểm rất sai lầm
của nhiều người là cắt cơn nghiện là đă chữa xong bệnh nghiện
ma túy. Thực chất cắt cơn nghiện ma túy chỉ
là giai đoạn
đầu để chuẩn bị cho mọi quy tŕnh
điều trị, cai nghiện rất khó khăn tiếp
theo. Bản thân việc cắt cơn nghiện có rất ít tác
động đến việc thay đổi t́nh trạng
sử dụng ma túy của đối tượng
mà cần phải điều
trị sau cắt cơn một thời gian dài.
Việc cắt cơn nghiện được ví như chiếc
xe nổ máy nhưng chưa chạy được.
Do các rối loạn tâm trí thực tổn,
các phản ứng
tâm sinh lư và đặc biệt là chứng hồi tưởng:
dẫn người nghiện đến những cơn thèm nhớ ma túy với tất cả sự
khoái cảm của nó và sự phản ứng yếu ớt
của bản thân trước sự quyến rũ của ma túy.
Nếu được
điều trị tích cực, đúng cách, đủ thời
gian, cách ly với môi trường ma túy: cường độ
và tần số nhớ này sẽ giảm dần, tổn
thương hệ thống năo bộ được phục
hồi, ngoài ra bệnh nhân c̣n được
trang bịbản
lĩnh và kỹ năng sống, biết
được ưu
nhược điểm bản thân đểvươn lên
trong hoàn cảnh của ḿnh. Tuy nhiên, cần lưu ư là ngay cả
khi tạm gọi là cai
nghiện thành công, người
nghiện vẫn phải tiếp tục cai nghiện cả
đời.
II. GIAI ĐOẠN
ĐIỀU TRỊ CẮT CƠN - GIẢI ĐỘC - NÂNG
CAO SỨC KHỎE:
+ Tiến hành ghi chép bệnh án
theo lời khai bệnh nhân - Bác sĩ khám bệnh và cho Y
lệnh điều trị - chú ư phát hiện các bệnh tâm
thần - bệnh cơ hội.
+ Xác định các loại ma
tuư và liều lượng ma túy mà đối tượng
đă sử dụng để định hướng
cắt cơn.
+ Phác đồ cắt cơn:
phác đồ an thần kinh của Bộ Y tế
đối với bệnh nhân sử dụng Heroine.
+ Thực hiện tư
vấn tâm lư trước khi cắt cơn
+ Kết hợp sử
dụng thuốc với biện pháp tâm lư và các biện pháp
phục hồi chức năng: cắt cơn trong pḥng
lạnh (lạnh trị liệu) - Massage - tắm hơi.
+ Cắt cơn kết hợp
với điều trị các bệnh cơ hội (Nếu
cần thiết phải điều trị ngay).
+ Nâng cao sức khỏe.
III. GIAI ĐOẠN
ĐIỀU TRỊ - GIÁO DỤC NHẰM GỌT GIŨA -
ĐIỀU CHỈNH - PHỤC HỒI NHẬN THỨC - HÀNH
VI - NHÂN CÁCH bao gồm:
1. NÂNG CAO
NHẬN THỨC -TR̀NH ĐỘ học
viên:
1.1 DẠY VĂN HÓA:
1.2 HỌC TẬP CÁC CHUYÊN
ĐỀ: Giáo dục công dân + Giáo dục đạo
đức + Giáo dục sức khỏe và cộng
đồng + Giáo dục pháp luật, an ninh quốc pḥng +
Giáo dục truyền thống.
1.3 GIÁO DỤC KẾT HỢP
VỚI THỰC TIỄN: Xem phim - giao lưu - thăm
viếng….
2. GIÁO
DỤC TRỊ LIỆU: nhằm nâng cao bản
lĩnh và kỹ năng sống cho
học viên.
2.1.GIÁO DỤC TƯ DUY TÍCH CỰC –
TỰ CHỦ, QUẢN LƯ BẢN THÂN – NHẬN THỨC CÁC
GIÁ TRỊ SỐNG (Living values). Chương tŕnh này
được sự hỗ trợ của Tổ chức
UNESCO và UNICEF (Liên hiệp quốc) và do CỤC PH̉NG CHỐNG
TỆ NẠN XĂ HỘI - Bộ Lao động -
Thương binh & Xă hội huấn luyện.
1. TƯ
DUY TÍCH CỰC:
Khi ta làm
những ǵ - cảm nhận những ǵ cũng bắt đầu từ một
suy nghĩ và đều nhận sau đó mọi hệ
quả của nó tác động vào bản thân và môi
trường, mối quan
hệ xung quanh.
Chúng ta có 4 loại suy
nghĩ chính sau đây:
- Suy nghĩ tích cực:
Suy nghĩ mang lại ích lợi
cho chính bản thân bạn
và cho những người khác.
Đó là những suy nghĩ về sự chấp nhận,
ḥa b́nh, lạc quan, khoan dung,...Suy nghĩ tích cực là thấy
một chiếc ly “đầy nửa ly” thay v́ “vơi nửa
ly”; nghĩa là thấy cái ǵ mà bạn
có và tập trung vào đó thay v́ cảm thấy thất vọng
về những cái mà bạn không có. Suy nghĩ tích cực giúp bạn hạnh phúc hơn nhiều trong cuộc
sống.
- Suy nghĩ tiêu cực: Những
suy nghĩ có hại cho chính bạn và cho những người
khác. Đó là những suy nghĩ thể hiện sự giận
dữ, không thể chịu đựng, chỉ trích, phân biệt
……
- Suy nghĩ vô ích: Suy
nghĩ về quá khứ hay những thứ vượt qua
kiểm soát của bạn: “Tại sao?”; “Giá như...”,
...Suy nghĩ loại này bao gồm cả sự nghi ngờ,
hối tiếc, ảo vọng không thực tế, lo lắng
về những việc nhỏ nhặt.
- Suy nghĩ cần thiết: Những
suy nghĩ để lập kế hoạch cho ngày làm việc
của bạn; “Tôi cần phải gặp người này
vào thời điểm này, tôi cần phải đi đến
nơi này,...”
Suy nghĩ tích cực giúp ta có
hành động tốt. Hành động này
tác động tự tin và ổn định
cho bản thân đồng thời tác động với môi trường và mối quan hệ quanh ta. Trái
lại, nếu chúng ta suy
nghĩ tiêu cực, ta sẽ phải trải qua những
điều buồn chán, căng thẳng và chính ta sẽ là người
chịu đựng. Ví dụ:
Nếu ta thay thế những
suy nghĩ tiêu cực bằng suy nghĩ tích cực ta
sẽ có những niềm vui mới và nhiều thành công
hơn:
Những bước
giúp thay đổi phản ứng tiêu cực sang tích cực:
Bước 1:
Tôi chú ư những ǵ tôi nói và cách tôi phản ứng người
khác. Tôi kiểm tra và thay đổi
chính tôi – chứ không phải
những người khác.
Bước
2: Nếu tôi thấy chính tôi chỉ trích và phản
ứng những người khác, tôi thay thế những ư nghĩ này bằng những ư nghĩ, phản ứng hữu ích và tích cực.
Bước 3: Bất
cứ khi nào tôi có những ư nghĩ tiêu cực
về chính tôi, người khác và hoàn cảnh, tôi tập trung nh́n vào những khía cạnh tốt và tích cực.
Bước 4:
Khi tôi đối mặt với
những thử thách – Tôi chấp
nhận rằng tôi có thể thay đổi và tập trung t́m kiếm những
giải pháp có lợi và hiệu quả.
Bước 5: Ngày hôm nay tôi ghi lại
những điểm tích cực
của mọi người xung quanh và tập sống tốt giống như vậy.
Bước 6: Ngày hôm nay tôi đă xác định rằng những
sức mạnh, khả năng cùng với mục tiêu của cuộc đời tôi là hiện thực. Tôi không quan tâm những lúc nản ḷng và tôi cũng không bị tác động nào ảnh
hưởng được trên
con đường tự khẳng
định hạnh phúc sẵn có của ḿnh.
Sức
mạnh và hiệu quả của ư nghĩ:
giúp đối tượng
-
Có trách nhiệm về
những ư nghĩ của ḿnh.
- Ư
nghĩ có sức mạnh rất lớn, tạo
nên cảm xúc dẫn tới hành động.
-
Sự lặp đi lặp lại
thường xuyên của các ư nghĩ tích cực sẽ tạo
niềm tin và thái độ rơ ràng.
-
Các ư nghĩ giống như những
hạt giống gieo trồng trong tâm trí. Càng đầu
tư càng thêm nhiều sức mạnh cho ư tưởng
đó.
- Các ư
nghĩ tích cực cho ta nghị lực và sức
mạnh.
-
Các ư nghĩ tiêu cực khiến
ta đánh mất sức mạnh, khiến ta mệt
mỏi và kiệt quệ.
-
Cần mất thời gian để
thay đổi các tư duy cũ. Hăy kiên nhẫn với
chính ḿnh.
1/
Tự
kiểm soát làm chủ bản thân:
+ Người nghiện ma tuư vốn rối loạn tâm sinh lư nên rất
dễ bị lôi cuốn, kích động trước một
vấn đề ǵ, đó là một
trong những cái cớ để họ trở lại với
việc tái sử dụng ma tuư.
+ Bằng phương
pháp tư duy tích cực đối tượng có thể điều chỉnh
được những hành động suy nghĩ của
chính ḿnh bằng sự tự
kiểm soát làm chủ bản thân.
Hai yêu cầu chủ yếu của tự kiểm
soát làm chủ bản thân là:
- Tinh thần khách quan.
- B́nh tĩnh đánh giá sự việc và cách giải quyết.
Tinh thần
thần khách quan làm đối tượng nh́n nhận rơ
hơn sự việc và con người của ḿnh không làm
sai lạc nhận thức và phán xét của ḿnh.
Từ những
dữ kiện có được, đối tượng phải
b́nh tĩnh đánh giá lại t́nh huống, sự việc một
cách có t́nh có lư và từ đó vạch ra hướng giải
quyết vấn đề.
Để giáo dục
người nghiện ma tuư, phải thực hiện việc
này một cách thường
xuyên cho họ tự
đánh giá và tŕnh bày cách giải quyết và cách thực hiện.
Động tác này được lập đi lập lại để trở thành một
thói quen tốt.
Để đạt được hai yêu cầu
trên đối tượng cần phải tập các đức
tính sau:
Trách nhiệm: Khi đă quyết định
và hành động đối tượng phải dũng cảm
chấp nhận những hậu quả, việc làm của
ḿnh, không đổ lỗi nhưng cũng không phải
khư khư giữ lấy ư kiến ḿnh mà phải can
đảm nh́n lại các mặt của vấn đề,
phát huy những mặt tốt và cương quyết loại
bỏ những cái sai, cái xấu để điều chỉnh
lại quyết định và chương tŕnh hành động.
Tinh thần tập thể: “Gieo là gặt
” “sự hợp tác sẽ dẫn đến sự hợp
tác” sức mạnh hợp tác sẽ tạo cho công việc
dễ dàng và vui vẻ. Người nghiện ma tuư bản
thân sống rất chủ quan và ích kỷ do h́nh thành
nhũng thói quen xấu, tinh thần tập thể sẽ tạo
cho họ sự thoải mái, nhận thức được
chân giá trị của cộng đồng, trách nhiệm vai
tṛ của cá nhân trong tập thể.
Tự kiểm soát làm chủ bản thân là một sự
tập luyện lâu dài, đối tượng phải
được từng bước làm quen và tiến hành thực
hiện bằng những t́nh huống do nhà quản lư đặt
ra hoặc những công việc, vụ việc cụ thể
trong đời sống cộng đồng .
Đối tượng phải được
đóng góp sự giúp đỡ của nhà quản lư, của
tập thể thông qua tư vấn cá nhân, tư vấn nhóm
hoặc trong giao ban buổi sáng tại các trung tâm cai nghiện.
Khi đối tượng đạt được
các đức tính trên họ có thể hi vọng đối
phó với những nghịch cảnh, những t́nh huống
không thuận lợi.
2/
Nhận
thức về những giá trị sống:
CHƯƠNG TR̀NH GIÁO DỤC NHỮNG GIÁ TRỊ SỐNG
là một chương tŕnh của nhiều nhà giáo dục
trên toàn thế giới – chương tŕnh này được
sự hỗ trợ của UNESCO – Nhóm giáo dục của
UNICEF và nhiều tổ chức khác. Nội dung chương
tŕnh nhằm giáo dục các giá trị về cá nhân – xă hội
bao gồm các đức tính: Hợp
tác – Tự do - Hạnh phúc – Trung thực – Khiêm tốn – T́nh
yêu – Ḥa b́nh – Tôn trọng – Trách nhiệm – Giản dị –
Khoan dung và Đoàn kết.
1) Mục đích của
chương tŕnh là:
- Giúp đỡ các cá nhân suy nghĩ những giá trị cuộc
sống – các tác động thực tế trong việc
thể hiện những giá trị này khi liên hệ với chính ḿnh, với người khác, với
cộng đồng.
- Để đối tượng
hiểu sâu sắc hơn về
động cơ, trách nhiệm liên quan đến những
suy nghĩ - hành động của bản thân.
- Điều chỉnh cho đối
tượng nhận thức
những giá trị cá nhân, xă hội về đạo
đức, tinh thần, lối sống – phát triển và làm
sâu sắc hơn các giá trị này.
- Để các
nhà quản lư, giáo dục thấy rơ phương pháp giáo dục là một phương pháp trị
liệu quan trọng giúp đối
tượng có thể ḥa nhập vào cộng đồng
với sự tôn trọng – tự
tin và có mục đích.
2) Chương tŕnh được
xây dựng trên 3 luận điểm cơ bản là:
- Dạy
sự tôn trọng nhân phẩm
cho mỗi người và mọi người,
- Khả
năng sáng tạo và học tập một cách tích cực khi có cơ hội.
- Phát triển trong một môi trường tích cực, an
toàn, có sự tôn trọng và chăm sóc lẫn nhau.
IX. XÂY
DỰNG NIỀM TIN TRONG MÔI TRƯỜNG TRỊ LIỆU CỘNG
ĐỒNG:
Danh ngôn ta có câu: “NIỀM TIN CHỞ ĐƯỢC NÚI”. Xây dựng
được niềm tin trong môi trường trị liệu
cộng đồng là một trong những yếu tố
quan trọng nhằm điều trị và phục hồi
cho đối tượng cai nghiện.
* Niềm tin vào sự tồn tại
của ḷng tốt:
Khi chúng ta dẫn dắt
đối tượng của cộng đồng quay
trở về quá khứ,
chính chúng ta đă giúp đối tượng đối diện với sự
thật, nói ra những điều bí mật mà đối
tượng dấu diếm trong ḷng để t́m cách học hỏi từ những
vấp váp mà đối tượng đă từng gặp
phải. Mặc dù gặp bất hạnh như thế nào
trong cuộc đời th́ đối tượng cũng
không nên đeo đẵng măi những suy nghĩ về những
điều đă xảy ra. Chúng ta không đánh giá con người qua những việc mà
đối tượng đă làm trong quá khứ mà cần
thái độ trung thực để sữa chữa những
sai lầm của quá khứ. Người nghiện có thể
thay đổi nhưng chỉ khi anh ta thật sự mong muốn
ḿnh thay đổi. Nếu như đối tượng cố
gắng nỗ lực không ngừng th́ nhất định
cuối cùng cũng duy tŕ được một lối sống
lành mạnh. Đó chính là điều mà trị liệu cộng
đồng tin tưởng.
* Niềm tin vào khả năng
hối cải và phục thiện của con người:
Có một thời gian khá dài cả xă hội đều
tin chắc một điều rằng “người nghiện
th́ măi măi sẽ là người nghiện”. Môi trường
trị liệu cộng đồng đă bác bỏ điều
này v́ qua thực tiễn, nhiều người đă từng
tham gia điều trị, đă vượt qua được
sự cám dỗ của ma tuư và nay đang sống một cuộc
sống lành mạnh. Không ít người trong số họ vẫn
đang tiếp tục cuộc
chiến chống lại nguy cơ tái nghiện. Những ai không bỏ cuộc
th́ nhất định cuối cùng sẽ có một cuộc
sống b́nh thường và ổn định.
* Niềm tin vào việc giúp người
khác cũng là giúp chính bản thân ḿnh:
Một trong những phẩm chất quư báu mà đối
tượng sau khi điều trị ở môi trường
trị liệu cộng đồng có được là việc
luôn sẵn sàng giúp đỡ những ai cần sự giúp
đỡ. Khái niệm “cho” hầu như trở nên quen thuộc
đối với mọi người. Đối tượng
muốn duy tŕ một lối sống lành mạnh th́ đối
tượng phải biết chia sẽ những ǵ mà anh ta
nhận được, anh ta mới là người sở
hữu thật sự của chúng. Có một câu nói rất
hay mô tả được hết ư nghĩa của khái niệm
“cho” trong môi trường trị liệu cộng đồng:
“Bạn sẽ không thể chịu đựng nổi vấn
đề trừ khi bạn chia sẽ với người
khác”.
* Niềm tin vào phẩm giá của
con người:
Có một phẩm chất đạo đức của
con người mà ta luôn luôn phải coi trọng đó chính
là phẩm giá hay giá trị của con người. Khi người nghiện có niềm
tự hào về phẩm giá của ḿnh thường tích cực
tham gia vào chương tŕnh điều trị - phục hồi
v́ đó là biện pháp giúp họ nhanh chóng chuyển đổi
thái độ và hành vi, nhằm lấy lại những ǵ mà
họ đă mất.
Thành viên nào vốn đă có niềm tự hào về phẩm
chất th́ thường tỏ ra là một người tốt
của cộng đồng, tuân thủ các quy tắc về
trách nhiệm đối với thái độ, hành vi của
ḿnh. Duy tŕ được niềm tự hào về - phẩm
chất trong lối sống sẽ giúp con người tránh
xa ma tuư và tránh xa được cả những yếu tố
tiêu cực luôn đi kèm theo nó.
X. XÂY DỰNG YẾU TỐ TINH
THẦN TRONG MÔI TRƯỜNG TRỊ LIỆU CỘNG ĐỒNG:
* Trong bất cứ cuộc thảo luận nào về
yếu tố tinh thần trong môi trường trị liệu
cộng đồng hầu như người ta cũng dễ
nói lạc sang chủ đề tôn giáo và tín ngưỡng.
Nhằm tránh việc nhằm lẫn giữa yếu tố
tinh thần và khái niệm tôn giáo, tinh thần trong cộng
đồng trị liệu được định
nghĩa là: “bất kỳ hành động hay hoạt động
nào thể hiện, phản ánh ḷng tốt của con người”.
Đây là một định nghĩa khái quát, nó bao gồm rất
nhiều loại hoạt động của con người
kể cả hoạt động tôn giáo hay những việc
làm có ích giúp tăng cường nhận thức của con
người.
Chương tŕnh trị
liệu cộng đồng không phải là một
chương tŕnh thuần túy nói về yếu tố tinh thần
mà c̣n cần phải sử dụng nhiều biện pháp trị
liệu khác. Yếu tố tinh thần chỉ được
sử dụng với khía cạnh giúp cho quá tŕnh thay đổi,
phục hồi của người nghiện thông qua việc
nh́n nhận cuộc sống dưới một góc độ
khác. Điều quan trọng ở đây là sự góp phần
điều trị nhằm tăng cường nhận thức
cho người nghiện trong giai đoạn phục hồi.
Cuộc sống trong cộng đồng là một cuộc
sống tập thể. Cuộc sống tập thể ở
đây tạo ra những điều kiện cần thiết
cho người nghiện ma tuư để họ có thể
nhanh chóng phục hồi trong môi trường có định
hướng rơ ràng về “mục đích và kết quả”.
Họ cần phải biết được thế nào là
hành vi đúng trước khi có thể bước vào quá
tŕnh phục hồi. Đây chính là một thử thách lớn
không chỉ với họ mà c̣n với tất cả các nhân
viên điều trị.
Sau khi đă t́m lại
được chính bản thân ḿnh, người nghiện bắt
đầu quá tŕnh học hỏi những giá trị của
cuộc sống, hệ thống niềm tin trong cộng
đồng, mối quan hệ xă hội, định hướng
nghề nghiệp nhằm hướng tới một cuộc
sống lành mạnh, không có ma tuư Sự thay đổi lớn
lao trong thái độ của đối tượng ở
giai đoạn này là rất đáng chú ư. Đối tượng
tỏ ra có triển vọng và trở nên có tinh thần trách
nhiệm trong lao động và hành vi ứng xử. Anh ta
đă có cuộc sống đời thăng trầm ch́m nổi
nhưng đối tượng
đă biết chấp nhận sự thật, biết kiểm
soát nó và t́m kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết.
Đối tượng hiểu rằng cuộc chiến chống
lại sự cám dỗ của ma tuư vẫn chưa chấm
dứt và vẫn c̣n phải rèn luyện thêm những điều
đă học để có thể duy tŕ một cuộc sống
lành mạnh lâu dài. Một
người nghiện không đơn thuần là sự phụ
thuộc vào ma tuư mà c̣n là sự lệ thuộc vào quá khứ
cùng những yếu tố xă hội đi liền với
quá khứ ấy. Đối tượng phải biết
có thể đốt thành tro tất cả những nổ lực
bấy lâu nay nhằm đạt được sự phục
hồi. Do đó phải tránh mọi mối liên quan dẫn
đến quá khứ tội lỗi đó là yếu tố
tiên quyết để duy tŕ cuộc sống lành mạnh
không ma tuư.
Để duy tŕ được những ǵ mà
được học, đối tượng phải biết
cách chia xẽ những quan điểm – hành vi đúng đắn
cho người khác. Đối tượng đă hoàn tất
giai đoạn này, phải biết cách dạy lại những
thành viên mới bằng chính ví dụ cuộc đời
đối tượng. Vai tṛ của đối tượng
trong cộng đồng bây giờ là dạy lại những
điều ḿnh được học. Chỉ có như vậy
đối tượng mới thật sự hiểu hết
ư nghĩa của mọi vấn đề đă học và
có trách nhiệm hơn đối với hệ thống niềm
tin trong môi trường trị liệu cộng đồng.
KẾT
LUẬN
Nghiện ma túy là một bệnh
măn tính, khó chữa, có đặc tính là dễ tái nghiện.
Việc cắt cơn nghiện có rất ít tác động
đến việc thay đổi t́nh trạng sử dụng
ma túy của đối tượng. Do những tổn
thương về hệ thống năo bộ tạo nên những
rối loạn về hành vi - nhân cách của người bệnh
- suy giảm khả năng xét đoán - xử lư thông tin - mất
khả năng tự chủ - h́nh thành những thói quen xấu
sau một thời gian sử dụng ma túy. Người nghiện
ma túy là một người đa nhân cách.
Lạm dụng ma túy là hội
chứng rối loạn toàn cơ thể bắt nguồn từ
nhiều lư do khác nhau: Tâm sinh lư người bệnh - hoàn cảnh
cá nhân, ảnh hưởng do gia đ́nh và tác động của
xă hội.
Việc sử dụng thuốc
chỉ có một tác dụng giới hạn mà cần những
biện pháp điều trị tổng hợp: Việc
điều trị không chỉ nhằm vào việc cai nghiện
của đối tượng mà phải giải quyết
tận gốc những vấn đề liên quan đến
hành vi - nhân cách, hoàn cảnh cá nhân, gia đ́nh xă hội và
động cơ đă ảnh hưởng đến việc
nghiện ma túy của từng đối tượng.
Từ những lư do trên việc
trị liệu cho người nghiện trong một môi
trường trị liệu cộng đồng là rất
cần thiết. Khác với những phương thức
điều trị cổ điển, quy ước chỉ
gồm thầy thuốc và bệnh nhân, trị liệu cộng
đồng đă huy động được toàn bộ
những nguồn nhân lực là bệnh nhân - thân nhân bệnh
nhân - tập thể người bệnh cũng như toàn
bộ nhân viên Trung Tâm tập trung vào mục đích điều
trị cho mỗi bệnh nhân, tạo nên một sức mạnh
tổng hợp. Với thời gian điều trị dài
và những biện pháp đúng đắn nhằm gọt
dũa, phục hồi hành vi - nhân cách, tạo cho người
cai nghiện những nhận thức đúng đắn,
h́nh thành những thói quen, nếp sống tốt để
khi trở về với xă hội họ được
trang bị bản lĩnh sống với ḷng tự tin và sự
tự trọng. Họ sẽ từng bước tiến
lên trong cuộc sống với sự hỗ trợ của
toàn xă hội.